Türkiye’de madenler ve madencilik faaliyetleri nelerdir? Yer kabuğunda iç ve dış doğal etkenlerle oluşmuş ekonomik yönden değer taşıyan ve çıkarılan mineral ve elementlere maden denir.
Madenler üçe ayrılır:
- Metal madenler; bakır, demir, altın, çinko, gümüş, krom, boksit, kurşun, cıva
- Metal olmayan madenler; mermer, kükürt, bor, fosfat, tuz, lüle taşı, oltu taşı
- Yakıt madenler; petrol, kömür, doğal gaz
Türkiye’de madenler ülke ekonomisine fazla etki edememektedir Doğu Anadolu Bölgesi maden rezervinin ve çeşidinin en fazla olduğu bölgedir. Madenlerin ham madde olarak ihraç edilmesi ihracat gelirlerinin düşük olmasının başlıca nedenidir.
Türkiye’de Madenler
Demir
Demir, ağır sanayinin ham maddesidir. Rezervin büyük bir kısmı Divriği (Sivas) ve Hasan Çelebi’de (Malatya) bulunmaktadır. Ayrıca, Feke (Adana), Kesikköprü (Kırşehir), Torbalı (İzmir), Eymir (Balıkesir)’de de çıkarılır.
Demir-çelik işletmeleri kurulumunda enerji kaynağına yakınlık Ereğli (Karabük), ulaşım (İskenderun) ve su kaynağına yakın olması etkilidir. Demir birçok alanda; teçhizat, demiryolu, köprü, makine, bina yapımı gibi alanlarda kullanılır.
Bakır
Bakır, insanlık tarihinde hep kullanılan bir madendi. Bakır rezervinin çok olduğu yerler Karadeniz ve Doğu Anadolu Bölgesi’dir. Altın en iyi iletken olmasına rağmen bakır daha maliyetsiz olduğundan elektrik sanayide daha çok kullanılır. Bakırın kullanıldığı başlıca alanlar; turistik eşya, elektrik sanayi, kimya, endüstriyel malzeme, kuyumculuk, inşaat… Bakırın çıkarıldığı başlıca alanlar; Küre (Kastamonu), Çayeli (Rize), Murgul (Artvin), Maden (Elazığ). Bakırın işlendiği alanlar ise; Küre (Kastamonu), Murgul (Artvin), Maden (Elazığ), Samsun.
Krom
Krom genellikle kaplama olarak kullanılmaktadır. Paslanmaz çelik yapılmasında da kullanılır. Kromun kullanıldığı başlıca alanlar; savaş araçları, porselen, otomobil, tekstil, cam, demir-çelik, gemi-uçak motorları… Kromun başlıca başlıca çıkarıldığı alanlar; Guleman (Elazığ), Köyceğiz, Fethiye (Muğla), Karsantı (Adana)… Kromun işlendiği alanlar ise; Antalya ve Elazığ.
Bor
Türkiye’de madenler arasında en önemli yeri Bor tutmaktadır. Dünya rezervinin yaklaşık %70’i Türkiye’de olduğundan dünyada rezerv bakımından bir sıradadır. Kimya endüstrisinin başlıca ham maddesidir. Borun başlıca kullanıldığı alanlar; uzay araçları, bilgisayar, ilaç, cam, seramik, sabun-deterjan… Borun başlıca çıkarıldığı alanlar; Susurluk (Balıkesir) Mustafa Kemal Paşa (Bursa), Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya). Borun işlendiği alanlar ise; Bandırma (Balıkesir), Emet (Kütahya) Kırka (Eskişehir).
Boksit
Boksit, alüminyum sanayinin ham maddesidir. Alüminyum demirden sonra en çok tüketilen ikinci önemli elementtir. Başlıca kullanıldığı alanlar; kimya endüstrisi, petrol arıtma, ev eşyası yapımı, ulaşım araçları, inşaat… Boksitin çıkarıldığı başlıca yerler; Akseki (Antalya) ve Seydişehir (Konya). İşlendiği alan ise Seydişehir (Konya).
Kurşun-Çinko
Bu iki maden, maden yataklarında ayrı ayrı bulunmazlar. Kurşun-çinkonun kullanıldığı başlıca alanlar; askeri malzeme, elektrik, kimya sanayi, paslanmaz metal üretimi, kaplamacılık… Kurşun-çinkonun başlıca çıkarıldığı alanlar; Keban (Elazığ), Zamantı (Kayseri), Akdağmadeni (Yozgat). İşlendiği alanlar ise; Kayseri ve Keban (Elazığ).
Kükürt
Türkiye’de madenler içinde kükürdün %80’i sülfürik asit üretiminde kullanılır. Kükürdün kullanıldığı başlıca alanlar; seramik, cam, çimento, petrokimya sanayi, gübre sanayi… Kükürdün başlıca çıkarıldığı alanlar; Kütahya, Aydın, Muğla ve Keçiborlu (Isparta)…
Fosfat
Fabrika gübresi üretiminin ham maddesidir. Gübre fabrikalarında işlenmektedir. Fosfatın kullanıldığı başlıca alanlar; cam, çimento, seramik, gübre sanayi… Fosfatın başlıca kullanıldığı alanlar; Mazıdağı (Mardin), Bitlis… Fosfatın başlıca işlendiği yerler ise; Mardin, Diyarbakır, Elazığ…
Cıva
Cıva sıvı olarak bulunan tek metal elementtir. Cıva yataklarının büyük bir kısmı Ege Bölgesi’ndedir. Cıvanın kullanıldığı başlıca alanlar; termometre, boya, tıbbi malzemeler, elektrikli ev aletleri… Cıvanın çıkarıldığı başlıca alanlar; Çeşme, Ödemiş, Karaburun (İzmir), Eşme (Uşak), Sarayönü (Konya), Niğde…
Tuz
Türkiye’de madenler arasında tuzun zengin rezervleri bulunmaktadır. En fazla kimya endüstrisinde kullanılır. Yemeklere tat verme ve zararlı bakterilerin yok edilmesinde de kullanılır.
Tuzun büyük bir kısmı göllerden elde edilir, ikinci sırada deniz tuzu, üçüncü sırada ise kaya tuzu olarak elde edilir. Tuzun kullanıldığı başlıca alanlar; zeytincilik, tekstil, kimya endüstrisi, konservecilik, dericilik…
Mermer
Türkiye’de madenler içinde en çok ihraç edilen maden mermerdir. En çok inşaat sektöründe kullanılır. Mermerin çıkarıldığı başlıca alanlar; Marmara Adası, Afyon, Muğla, Denizli…
Lüle Taşı
Türkiye lüle taşı yatakları bakımından dünyada birinci sıradadır. Süs eşyası yapımında (takı, biblo, pipo…) gibi kullanılmaktadır. Eskişehir’de çıkarılır ve aynı ilde işlenir.
Oltu Taşı
Oltu taşı süs eşyası yapımında (toka, tesbih) kullanılır. Erzurum’un Oltu ilçesinde çıkarılır ve aynı yerde işlenir.
Altın
Türkiye’de en fazla altın yatağı Karadeniz Bölgesi’ndedir. Karadeniz Bölgesi’nde Mastra (Gümüşhane), Altıntepe (Ordu), Cerattepe (Artvin). Ege Bölgesi’nde; Bergama (İzmir) Kışladağ (Uşak), Sart (Manisa). Doğu Anadolu Bölgesi’nde; İliç (Erzincan). İç Anadolu Bölgesi’nde; Bakırtepe (Sivas), Kaymaz (Eskişehir), Bolkardağı (Niğde), Himmetdede (Kayseri).
Yazılarımız hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak istiyorsanız, sitemizin Coğrafya bölümünü takip edebilirsiniz.
