Dünyanın neresinde olursa olsun sanayi için enerji kaynağı gereklidir. Türkiye’de enerji kaynakları nelerdir? Yenilebilir enerji kaynakları, yenilemez enerji kaynakları nelerdir?
Yenilemez Enerji Kaynakları
Yenilenemez enerji kaynakları tükenebilir enerji kaynaklarıdır. Oluşumu için uzun yıllar gerekir. Kısa sürede kendini yenileyemezler. Başlıca yenilemez kaynaklar; taş kömürü, linyit, petrol, doğal gaz, nükleer enerji.
Taş Kömürü
Taş kömürü, birinci jeolojik zamanın karbon döneminde eğrelti otlarının çökelmesi sonucu oluşmuş organik tortul bir kayaçtır. Türkiye’de enerji kaynakları arasında taş kömürün rezervi sınırlıdır. Başlıca rezerv Batı karadeniz’dedir. Yüksek ısı derecesi sağladığından demir-çelik sanayide kullanılır. Taş kömürünün bu bölgede olmasına bağlı olarak Karabük’te demir-çelik tesisi kurulmuştur. Taş kömürünün tozları ile termik enerji elde edilir. Bundan dolayı Çatalağzı’nda (Zonguldak) termik santrali kurulmuştur.
Linyit
Linyitin ekonomik değeri taşkömürü kadar yüksek değildir. Bundan dolayı uluslararası ticarette yer alamaz. Türkiye’de enerji kaynakları arasında linyit Türkiye’nin tüm bölgelerinde yer alır; çünkü Türkiye 3 jeolojik zamanda oluşmuş bir ülkedir. Türkiye’de en fazla rezerv Kahramanmaraş’ta yer alması ile birlikte en kaliteli linyit yatakları Ege Bölgesi’nde yer almaktadır.
Başlıca linyit yatakları; Yatağan-Muğla, Tavşanlı-Kütahya, Soma-Manisa, Seyitömer-Kütahya, Tunçbilek-Kütahya. Doğu Anadolu Bölgesi’nin başlıca linyit yatakları; Kemaliye-Sivas, Erciş-Van, Elbistan-Kahramanmaraş, Hatunsuyu-Malatya. İç Anadolu Bölgesi’nin başlıca linyit yatakları; Kangal-Sivas, Ermenek-Konya, Beypazarı-Ankara, Ayaş-Ankara, Çayırhan-Ankara. Akdeniz Bölgesi’nin başlıca linyit yatakları; Yalvaç-Isparta, Karaisalı-Adana, Tefenni-Burdur. Marmara Bölgesi’nde başlıca linyit yatakları; Malkara-Tekirdağ, Çan-Çanakkale, Saray-Tekirdağ. Karadeniz Bölgesi’nde başlıca linyit yatakları; Merzifon-Amasya, Havza-Samsun, Bayburt. Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde başlıca linyit yatakları; Cizre-Şırnak, Silopi-Şırnak.
Petrol
Türkiye’de enerji kaynakları içerisinde Petrol ilk defa 1940 yılında Raman Dağı’nda çıkarılmıştır. Enerji olarak ve Kimya sanayide ham madde olarak kullanılır taşımacılığı deniz yolu, kara yolu, demir yolu ve boru hatları ile yapılmaktadır. Benzin, motorin, gaz yağı, kalorifer yakıtı elde edilir.
Başlıca çıkarım alanı Güneydoğu Anadolu Bölgesi’dir. Batman, Garzan-Siirt, Diyarbakır, Adıyaman. Türkiye’deki Petrol rafinerileri İpraş-İzmit, Aliağa-İzmir, Orta Anadolu-Kırıkkale, Batman, Ataş-Mersin. Ataş Rafinerisi 2004 yılında kapanmıştır.
Doğal Gaz
Kimyasal birleşimi metan, etan, propan ve bütan gibi hidrokarbon bileşikleridir. Katmanlar içinde organik maddelerin ayrışması sonucu oluşmuşlardır.
Nükleer Enerji
Nükleer enerji parçacıklarının birleşmesi füzyon veya atom çekirdeğinin parçalanması fisyon ile elde edilir. Türkiye’de enerji kaynakları arasında nükleer enerji kullanılması düşünülmektedir. Enerjide kullanılması düşünülen Uranyum yatakları Salihli-Manisa, Koçarlı-Aydın, Sorgun-Yozgat, Eşme-Uşak, Demirtepe-Aydın. Nükleer enerjide kullanılması düşünülen diğer bir kaynak Toryum’dur. Toryum yatakları Sivrihisar-Eskişehir’dedir. Türkiye toryumda dünyada ikinci sıradadır.
Yenilebilir Enerji Kaynakları
Hidrolik Enerji
Türkiye’deki akarsuların eğimi fazla olduğundan akarsuların akış hızları yüksektir. Bundan dolayı hidroelektrik enerji üretiminde elverişlidir. Bir akarsunun üzerinde baraj yapılabilmesi için akış hızının fazla olması, barajın yapılacağı vadinin dar olması daha iyidir. Türkiye’de çoğunlukla V tipi vadi yapıları olduğundan vadiler baraj yapımına uygundur. Türkiye’de teknik ve ekonomik kullanılır potansiyeli en yüksek olan havza Fırat havzasıdır. Türkiye’deki barajların kullanım amaçları %75 sulama, %11 taşkın koruma, %9 enerji, %5 içme suyu olarak kullanılmaktadır.
Güneş Enerjisi
Güneşteki hidrojen gazının helyuma dönüşmesi ile açığa çıkan füzyon ile ışıma enerjisidir. Yararlandığımız bütün enerjilerin kaynağı güneştir. Güneşlenme suresinin fazla olduğu yerlerde güneş enerjisinden daha çok faydalanır. Türkiye’de maksimum güneşlenme Temmuz ayında, minimum güneşlenme ise Aralık ayındadır. Türkiye’de güneşlenme suresinin en fazla olduğu bölge Güneydoğu Anadolu Bölgesi, en az olduğu bölge ise Karadeniz Bölgesi’dir. Türkiye’de ilk kule tipi güneş enerjisi santrali Mersin’de kurulmuştur. 2016 yılında verilerine göre Türkiye’de 1045 adet güneş enerjisi santrali bulunmaktadır.
Rüzgar Enejisi
Türkiye’de enerji kaynakları içerisinde rüzgar enerjisi çevre kirliliğine neden olmayan ve işletme maliyeti düşük olan bir enerji çeşididir. Türkiye’de ilk rüzgar ve santrali Alaçatı’da (İzmir) kurulmuştur. Türkiye’de en fazla rüzgar enerjisi santrali Balıkesir %22.5, İzmir %18 ve Manisa %11.5 illerinde bulunmaktadır. Rüzgar enerjisi santralleri dağılımı Ege Bölgesi %38.29, Marmara bölgesi %36.23, Akdeniz Bölgesi %15.86, İç Anadolu Bölgesi %6.48, Karadeniz Bölgesi %2.34 ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi %0.80.
Jeotermal Enerji
Türkiye Alp-Himalaya dağ oluşumu kuşağında yer almaktadır. Türkiye kırıklı yapısı ve geçirmiş olduğu volkanik faaliyetlerden dolayı jeotermal kaynaklar yönünden zengindir. Türkiye’deki jeotermal kaynakların çoğu ısıtma, termal turizm, mineral eldesi gibi durumlarda kullanılır. Termal elektrik elde etmeye uygun 17 saha yer almaktadır. Bunların tamamı Batı Anadolu’dadır. Kızıldere (Sarayköy-Denizli), Salavatı ve Germencik (Aydın), Çanakkale, Alaşehir (Manisa) başlıca jeotermal elektrik santralleridir.
Biyokütle Enerji
Dünyada son yıllarda gittikçe artan bir enerji çeşididir. Biyokütle enerjisi için mısır, buğday, otlar, yosunlar, gübre ve sanayi atıkları kaynak oluşturmaktadır. Petrol, kömür, doğal gaz gibi enerji kaynaklarının çevreye zarar vermesinden dolayı biyokütle enerjisi önem kazanmıştır. Türkiye’de Biyogaz biyokütle atık ısı ve pirolitik yağ enerji santrali bulunmaktadır. Biyokütle enerjisi elde edilen başlıca santraller; Odayeri Çöp Gazı Santrali (İstanbul), Mamak Çöplüğü Biyogaz Tesisi (Ankara), Yüreğir Sofulu Çöplüğü Biyogaz Santral (Adana), Akçansa Çimento Atık Isı Santrali (Çanakkale), Sincan Çadırtepe Biyokütle Santrali (Ankara).
Yazılarımız hakkında daha fazla bilgi sahibi olmak istiyorsanız, sitemizin Coğrafya bölümünü takip edebilirsiniz.
