Ekran Bağımlılığı ve Ekran Bağımlılığından Korunma Yollarını konuşmanın zamanı geldi de geçiyor. 21. Yüzyıl tanık olduğu teknolojik gelişmeler ve bilimsel çalışmalar sebebiyle dünyanın ömründe özel bir yere sahip. Aklımıza gelip cihazlaşmayan, cihaza dönüşüp evlerimize ürün olarak girmeyen pek az alet var. Sürecin sağladığı kolaylıklardan ve kazançlardan saatlerce söz edebiliriz. Bu imkanlardan memnun olmayan neredeyse yoktur. Kimse eliyle çamaşır veya bulaşık yıkamayı istemez, kamerasız telefon kullanan insan sayısı yok denecek kadar azdır. Oysa uzaktan görüntülü sohbet edebilmeyi, dünyanın bir ucuna sesimizi ulaştırmayı çoğumuz keyifli buluruz. Teknolojinin verdiği konfor ve imkanlardan taviz vermeyi istemeyiz veya teknolojisiz kalmaya tahammül etmekte zorlanırız. Nasıl mı? Sadece 5 dakikalığına evinizin elektrik şalterini indirip cep telefonunuzu kapatarak tahammül sınırınızı test edebilirsiniz. Buyrun deneyin. Cümleyi okumak bile bazılarımıza yetmiş olabilir.
Ekran Bağımlılığı Nerede ve Nasıl Başlıyor?
Ekran bağımlılığı nedir? Risk etmenleri nasıl önlenir? Hayatımızdaki neleri değiştirmeliyiz? An itibariyle teknoloji yararlı mıdır, yoksa zararlı mıdır? Çıkmazına düşmeden önemli bir ayrıntıyı ele alıyoruz. Zira yarar veya zarar diyebileceğimiz sonuçlar teknolojinin ne niyetle ve hangi yöntemlerle kullanıldığıyla ilgilidir. Burada altı çizilmesi gereken nokta arkadaş ve ailevi ilişkilerimizi bıçak gibi kesen, bizi andan koparan ekranların zihnimizi ve bedenimizi uyuşturmasıdır. Bu uyuşukluk bir rahatlama yada gevşeme değil sürekli uyarılan ve defalarca şok etkisine maruz kalan beynimizin bağımlığa süreklendiği bir tuzaktır. Deyim yerindeyse 21. yüzyıl insanının beyni ekran başında tepki ve uyarı bombardımanına maruz kalmaktadır. İnsanlık tarihinde bu etkiye maruz kalan başka bir kitlenin var olmadığını lütfen fark edin. Teknolojinin nimetlerinden faydalanıp zararlarından korunmak için çaba sarf ettiğinizi kabul ederek süreçteki yanlış alışkanlık ve yöntemlerin bize nelere mâl olduğuna bakalım.
Ekran Bağımlısı Kimdir?
Bağımlılık nedir? Bağımlı kime denir? Ekran bağımlısının tipik alışkanlıkları nelerdir? Bağımlılık: Beynimizin, tekrar eden ve artan kullanım sonucu kontrolümüz dışında maddeyi talep etmesi ve maddeye artan istek duyması olarak ifade edebileceğimiz, bir beyin hastalığıdır. Sürecin karar ve kontrolünü kaybeden kişi bağımlılık riski taşır ve bağımlı olma yolunda ilerler. Ekran bağımlısının tipik özellikleriyse: Zaman yönetimi zayıftır, otomatik olarak ekran başına oturur, çekimser kaldığı ortamlarda eli telefona gider, ihtiyaçlarını ve önceliklerini ihmal eder, duygu ve düşüncelerini ekrandan algıladıklarına göre oluşturur, sosyal hayatta aktif değildir, ancak ekran karşısında kişiliğinin çok ötesinde sanal eylem ve söylemlerde bulunur.
Ekran Bağımlılığı ve Ekran Başında Kontrolsüz Zaman Geçirmenin Zararları:
*Zaman ve enerji kaybı
*Zihinsel ve bedensel yorgunluk
*Kitap okumaya ayrılan zamanda azalma
*Öğrenme kapasitesinde azalma ve kalitesinde düşüş
*Uyku kalitesinin bozulması ve uyku süresinde azalma
*Dikkat-odaklanma problemlerinin başlaması veya artması
*Sağlık sorunları (Bel ve boyun ağrıları, gözde yanma-kuruluk..)
*İlişkilerde yaşanan ilgi ve paylaşım azlığından kaynaklı iletişim sorunları
Ekran Bağımlılığı Nasıl Önlenir?
Çözüm önerilerimiz neler? Riskleri nasıl en aza indirebiliriz? Önceliği çocuklara veya gençlere verelim diyerek kendi üzerimize farz olan hamleleri arka plana atacağımızı sakın düşünmeyin! Sizler yetişkin yada yetişkin adayı bireylersiniz. Şuanda bu yazıyı okuyanların çözüm arayışı içinde olduğunu biliyoruz. Bu sebeple önceliğimiz sensin! Şimdi ekran bağımlılığı üzerine başlık, oluşum, mecra, tarz gözetmeden yapılması gerekenleri beden ve zihin sağlığımız ile insani ilişkilerin devamı adına sıralayalım. Siz de kendinizi gözden geçirin.
Ekran Bağımlılığından Korunma Önerileri
*Ekran karşısında harcanan zamana, süre sınırı koyup sizi uyarması için çalar saat kurun. Süre sınırı bildirimlerini ayarlar kısmından aktifleştirin. (Instagram da mevcut)
*Sizi risklerden koruması için aile bireylerinizin de imzalayacağı kurallar sözleşmesi oluşturun. Yemek ve sohbet sırasında cihazların ortamdan uzaklaştırılması kurallardan biri olabilir.
*Gündelik yaşantınızda iş bölümü yaparak herkesi ihtiyaçlar için aktif olmaya teşvik edin.
*Çocukların cihaz ve ekranla mümkün olduğunca geç tanışmasına gayret edin. Kurallar ve sınırları fark edene kadar bu serbestliği onlara tanımak daha sonra kuralların çiğnenmesine sebep olabilir.
*Ailecek kitap okuma saati yapıp neler öğrendiğinizi paylaşarak dinleme ve ifade etme becerinize katkı sağlayın.
*Haftada bir defa bireysel yada aileyle etkinlik (yürüyüş, koşu, piknik,..) planlayın.
*Uyku hijyeni sağlamak için yatmadan önceki son 1 saatinizi tablet, laptop ve telefondan arındırıp teknolojisiz zaman oluşturun.
*48 saatte bir ev içinde ailenizle etkinlik (Tavla, satranç, zeka oyunları) yapın.
*Uslu-sessiz dursun diye bebeklere tablet veya telefon vermeyin, bu tavrınız yoksunluk, daha fazla ağlama, öfke ve saldırganca tutumlar olarak size geri dönebilir.
*Rastgele tuşlamaya ve otomatik geçişe imkan sağlayan sistemde: ”Çocuk çok zeki bak neler buluyor.” Diyerek övmeyin-övünmeyin. Çünkü uygulamalar buna otomatik olarak programlıdır. Çocuğunuzun zekasıyla ilgili bir durum değildir.
Japonya Tohoku Üniversitesi’ nde ekran bağımlılığı ve kitap okuma üzerine etkileyici bir araştırma yapıldı. Takeuchi önderliğindeki çalışmaya göz atmak için tıklayabilirsiniz.
